Wat zijn oude Nederlandse lengtematen?

Wat zijn oude Nederlandse lengtematen?

Zolang mensen handel drijven hebben ze behoefte aan maten en dingen om maten vast te stellen. Hoe bepaal je anders de prijs van een bos takken of een lap gewezen stof? Of hoe leg je uit hoe ver weg iets is qua afstand. Mensen gebruikten hiervoor maten, lengtematen.

Lengtemaat El

Een el is een oude Nederlandse lengtemaat. De el is afgeleid van je puntje van je wijsvinger tot aan je elleboog. Het is ongeveer 69 cm. Omdat iedereen een andere armlengte heeft verschillende deze maat nog wel eens. Daarom had ieder dorp of stad zijn eigen standaard el vastgesteld. Hierdoor was er ruzie in de stad of het dorp. Wel kon er het tussen dorpen en steden onenigheid optreden, zeker als de el een maat was om belasting te betalen. In 1725 werd de Haagse el standaard voor heel Nederland. Bij de invoering van het metrieke stelsel in 1820 werd de el gelijkgesteld aan een meter. In 1869 werd de naam ‘el’ vervangen door ‘meter’.

Lengtemaat Palm en duim

Palm en duim zijn twee andere Nederlandse lengtematen, gekoppeld aan de hand. Ook gold dat er variatie tussen de maten was, gezien het verschil in handgrootte. De palm is gelijk aan de handpalm, de breedte van de palm van het stuk met de 4 vingers. In 820 werd de palm gelijk gesteld aan een decimeter, een tiende deel van de el. De duim was net zolang als de breedte van het bovenste kootje van de duim van een volwassen man. De duim kreeg de maat van een centimeter in 1820.

Lengtemaat Voet

Ook de maat voet is een oud Nederlandse maat. Net zo als bij de el waren er per stad of dorp verschillende standaarden. Ook de verdeling van een voet ten opzichte van het aantal duimen verschilde van plaats tot plaats. Het begrip voet of feet wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt. De feet is geen eenheid die hoort bij het metrieke stelsel maar wordt toch veel gebruikt. Bijvoorbeeld in de luchtvaart (vlieghoogte) of scheepvaart(lengte van een schip).

Is een el 5 duimen?

Om terug te komen op de vraag is een el 5 duimen? Ik geloof het niet. Ik dacht dat de maat duim te maken had met de lengte van een duim, maar het gaat om de breedte. 1 duim wat vastgesteld op 1 cm, al waren de gestandaardiseerde duimen rond de 2,5 cm. Een el is als maat vastgesteld als 1 meter, maar de gestandaardiseerde ellen laten rond de 70 cm. Volgens het metrieke stelsel is 1 el 100 duimen. In de tijd daarvoor was 1 el bijna 3 duimen. Tot wel een heel verschil tussen die oud Nederlandse maten.